هند و ایران در حال بررسی یک پروژه مشترک برای ایجاد مسیر تجاری سه‌جانبه با حضور ارمنستان هستند. راه اندازی این مسیر جدید تجاری می تواند مسیر جدیدی برای تجارت جهانی از بندر چابهار تا دریای سیاه را ایجاد کند. نارک تریان، معاون وزیر اقتصاد ارمنستان در این ارتباط گفته است: «در حال حاضر مذاکراتی جدی در قالب سه‌جانبه میان ارمنستان، هند و ایران در جریان است. اگرچه هنوز جزئیات بیشتری نمی‌توان ارائه کرد، اما این پروژه به صورت آزمایشی آغاز شده و محموله‌های اولیه از این مسیر عبور کرده‌اند».
به گزارش روزنامه دریایی اقتصاد سرآمد، مسیر پیشنهادی از بندر استراتژیک چابهار در جنوب ایران تا دریای سیاه را به یکدیگر متصل می کند و با تکمیل زیرساخت‌ها و اجرای پایدار، می‌تواند به یکی از شریان‌های اصلی حمل‌ونقل منطقه‌ای تبدیل شود. ارمنستان به دنبال بهره‌برداری از بندر چابهار به‌عنوان اپراتور است تا دسترسی به هند و دیگر کشورهای آسیایی را تسهیل کند.
این پروژه همچنین در نظر دارد بندر چابهار را به بزرگراه بین‌المللی شمال-جنوب متصل کند، مسیری که به طور قابل‌توجهی فاصله میان ایران و گرجستان را کاهش داده و امکان ارسال کالا از بنادر جنوبی ایران به بنادر دریای سیاه گرجستان را ظرف ۲ تا ۳ روز فراهم خواهد کرد. با تکمیل این مسیر، چشم‌انداز توسعه تجارت میان سه کشور و ارتباط بهتر با اروپا و آسیا روشن‌تر می‌شود. این طرح می‌تواند فرصت‌های اقتصادی جدیدی را برای منطقه به همراه داشته باشد و نقشی کلیدی در ارتقای تجارت بین‌المللی ایفا کند.
تزریق کمک‌های هند به زیرساخت‌های چابهار
هند در راستای تعهدات خود برای توسعه بندر چابهار، تجهیزات بندری به ارزش ۲۴ میلیون دلار شامل جرثقیل‌ها و ماشین‌آلات سنگین را به پایانه شهید بهشتی این بندر ارسال کرده است. این اقدام بخشی از سرمایه‌گذاری ۸۵ میلیون دلاری هند برای ارتقای زیرساخت‌های بندر چابهار است که نقش کلیدی در تقویت مسیر کریدور بین‌المللی شمال-جنوب دارد. بر اساس گزارش Economic Times ، از زمان آغاز بهره‌برداری هند از پایانه شهید بهشتی در سال ۲۰۱۸، بیش از ۴.۸ میلیون تن کالای فله‌ای از این بندر جابه‌جا شده است. هدف از این همکاری، ایجاد دسترسی بهتر هند به بازارهای آسیای مرکزی، ایران و افغانستان، و همچنین کاهش وابستگی به تنگه هرمز است.
چابهار؛ نقطه تمرکز رقابت‌های منطقه‌ای
این‌ها در شرایطی است که سرمایه‌گذاری در بندر چابهار از اهمیت ویژه‌ای برای هندی‌ها برخوردار است، چراکه این بندر جایگاه مهمی در کریدور شمال – جنوب دارد. در واقع بندر چابهار نقشی راهبردی در شاخه شرقی این کریدور دارد و زمینه‌ساز ارتباط جاده‌ای و ریلی بسیاری از کشورهای منطقه خواهد شد؛ موضوعی که اهمیت این بندر را برای قدرت‌های اقتصادی جهان، ازجمله چین و هند دوچندان کرده‌است. در شرایطی که طی سال‌های اخیر چینی‌ها گام‌های قابل‌توجهی به‌منظور سرمایه‌گذاری در منطقه آزاد چابهار برداشته‌اند، به‌نظر می‌رسد این منطقه به کانونی برای رقابت پکن و دهلی‌نو، به‌عنوان دو قدرت رو به رشد اقتصادی جهان تبدیل و به محلی برای مصاف راهبرد «رشته‌های مروارید» چین از یک‌سو و «گردن‌بند الماس» هند ازسوی دیگر بدل شده‌است.
توسعه خط ریلی چابهار-زاهدان؛ اولویت بعدی
براساس اظهارات مقامات هندی، توسعه خط ریلی چابهار-زاهدان یکی از پروژه‌های کلیدی برای افزایش ظرفیت ترانزیتی این بندر است. این خط ریلی که به شبکه سراسری ایران متصل می‌شود، می‌تواند دسترسی به کشورهای آسیای مرکزی را تسهیل کند و به افزایش حجم مبادلات تجاری کمک کند. بندر چابهار با توجه به موقعیت استراتژیک خود، در حال تبدیل شدن به یک قطب حمل‌ونقل منطقه‌ای است و همکاری‌های هند و ایران، نقشی کلیدی در تحقق این هدف ایفا می‌کند.
بازگشت مزیت‌های لجستیکی چابهار
بازگشت چابهار بر مدار مزیت لجستیکی و تبدیل شدن به هاب لجستیکی بین‌المللی و منطقه‌ای، یکی از مهمترین راهبردهای تجاری کشورها طی سالیان اخیر در رشد و توسعه اقتصادی بوده است. کلمه هاب طبق تعریف لغتنامه ای به معنی محل تمرکز و تجمع فعالیت‌هاست. برای تبدیل یک کشور یا منطقه به هاب لجستیکی / تجاری، هم ویژگی‌های جغرافیایی و هم وضعیت زیرساخت‌های لجستیکی آن باید مدنظر قرار گیرد.
تعداد کشورهای همسایه دارای مرز دریایی و زمینی، سطح دسترسی به بازارهای منطقه‌ای از طریق مدهای مختلف حمل و نقل، طول مرزهای آبی، کریدورهای ترانزیتی که کشور در آنها عضو است، طول و مشخصات هندسی جاده‌ها، خطوط ریلی، تعداد بنادر و فرودگاه‌های بین‌المللی، ارتباطات حمل و نقل چندوجهی، کمیت و کیفیت هاب های لجستیکی دیگر در کشور و وضعیت کلی تجارت و صنعت کشور به عنوان مهمترین ویژگی‌ها و پتانسیل‌های لازم برای تبدیل شدن به هاب لجستیکی است. از زمان بحران مالی، رشد صادرات بخش خدمات از رشد صادرات کالاها پیشی گرفته است.
توجه به استعدادهای بالقوه اقتصادی در منطقه
کم کاری و تعلل ایران در احداث زیرساخت‌های لازم برای به فعل رساندن استعدادهای بالقوه ترانزیتی کشور، به این معنا نخواهد بود که صاحبان کالا و سرمایه نیز منتظر اقدام ایران بمانند. در مسیرهای موازی و در مکان‌های مشابه در کشورهای دیگر به سرعت تحولات و تغییراتی برای رفع نیازهای صاحبان کالا و سرمایه اتفاق افتاده و خواهد افتاد. مسیرهای عبوری از شمال کشور) مانند مسیر الجورد- میان افغانستان و ترکمنستان و آذربایجان و گرجستان و ترکیه (یا مسیرهای جنوبی ایران از طریق امارات و عمان و یمن و مسیرهای جایگزین در شرق ایران مانند عبور از پاکستان و افغانستان به سرعت در حال طراحی و اجرا هستند.
بنابراین آنچه مهم جلوه می‌نماید بازگشت مأموریت چابهار به قابلیت اصلی خود یعنی امر لجستیک است که این موضوع بدون طراحی برنامه‌ای جامع و آینده نگر و تعریف اقدامات اجرایی در مسیر محقق شدن آن امکان پذیر نخواهد بود. از این رو پیشنهاد می‌شود سازمان منطقه آزاد چابهار در اتخاذ رویکرد راهبردی آینده خود و به همین تناسب انتخاب مدیران و راهبران، به این امر خطیر توجه ویژه ای داشته باشد.
نقش کلیدی ایران در کریدورها
از طرف دیگر کشور سنگاپور به همراه هند، به دنبال دستیابی به منابع غنی منطقه اوراسیا از طریق بندر چابهار در ایران است. این تلاش نشان از گسترش روابط اقتصادی و تجاری این دو کشور با کشورهای منطقه و نیز تحولات جدید در حوزه تجارت جهانی دارد. در این میان کشور جمهوری اسلامی ایران به عنوان میزبان بندر چابهار نقش بسیار مهمی در این پروژه ایفا می‌کند. این بندر که به مدت ۱۰ سال به دهلی نو واگذار شده است، به عنوان لینک کلیدی در این تلاش ایفای نقش می‌کند. همکاری ایران در این پروژه، زمینه‌ساز ایجاد یک کریدور تجاری و ترانزیتی بین جنوب شرق آسیا و آسیای مرکزی است. بندر چابهار که به تازگی مورد مدیریت شرکت India Ports Global Ltd قرار گرفته است، قرار است به طور فزاینده ترافیک و بارگیری را انجام دهد. این بندر با تجهیزاتی که قرار است با سرمایه‌گذاری ۱۲۰ میلیون دلار توسط هند تامین شود، به یک مرکز کلیدی برای ترانزیت کالاها در منطقه تبدیل شود.